Đào tạo, bồi dưỡng kiến thức quyền con người và những gợi mở đối với Học viện Cán bộ Thành phố Hồ Chí Minh trong giai đoạn tiếp theo

1. Sự cần thiết phải tăng cường công tác đào tạo, bồi dưỡng quyền con người ở Học viện Cán bộ Thành phố Hồ Chí Minh

Lời nói đầu của bản Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền Cách mạng Tư sản Pháp năm 1789 nhấn mạnh: “Sự không hiểu biết, sự lãng quên hay sự coi thường quyền con người là những nguyên nhân duy nhất của nỗi bất hạnh công cộng, của tệ hủ bái Chính phủ” [1]. Vì sao lại “không hiểu biết”, vì sao xảy ra “sự lãng quên”, vì sao có “sự coi thường” quyền con người, phải chăng là do những khiếm khuyết, yếu kém trong việc đào tạo, bồi dưỡng kiến thức về quyền con người, và rõ ràng, nếu không chú trọng công tác đào tạo, bồi dưỡng quyền con người thì sẽ dẫn đến một kết quả “nỗi bất hạnh công cộng, tệ hủ bái Chính phủ…”. Nhận thức rõ tầm quan trọng của nâng cao sự hiểu biết về quyền con người, không riêng ở Việt Nam mà nhiều quốc gia trên thế giới đã rất chú trọng đến vấn đề đào tạo, bồi dưỡng kiến thức quyền con người.

Bên cạnh cung cấp kiến thức về quyền con người, việc đào tạo, bồi dưỡng còn góp phần quan trọng xây dựng thái độ tôn trọng quyền con người, giúp bản thân có kiến thức để bảo vệ mình và mọi người đấu tranh chống những hành vi xâm phạm quyền con người và hơn nữa, trong giai đoạn hiện nay, khi các thế lực thù địch đang ráo riết lợi dụng các vấn đề về nhân quyền để chống phá, thực hiện chiến lược “diễn biến hòa bình” nhằm lật đổ chế độ xã hội chủ nghĩa của nước ta thì việc đào tạo, bồi dưỡng kiến thức quyền con người sẽ là công cụ quan trọng nhằm phản bác có hiệu quả những luận điệu xuyên tạc về vấn đề quyền con người ở nước ta.

Mục đích của giáo dục quyền con người là hướng tới sự tôn trọng công bằng, luật pháp, các quyền và tự do cơ bản của con người, không phân biệt đối xử bởi bất kỳ lý do gì từ phía cơ quan nhà nước, các thành phần khác trong xã hội và ngay trong chính bản thân mỗi công dân; phát triển toàn diện cá nhân con người và ý thức tôn trọng con người; thúc đẩy sự hiểu biết, tôn trọng, bình đẳng giới và sự đoàn kết giữa các quốc gia, người bản địa và các nhóm chủng tộc, quốc gia, dân tộc, tôn giáo và ngôn ngữ; khả năng hoạt động một cách có hiệu quả của tất cả mọi người trong một xã hội tự do.

- Học viện Cán bộ Thành phố Hồ Chí Minh (gọi tắt là Học viện Cán bộ) có chức năng “đào tạo trình độ cao về lý luận chính trị cho đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức của Thành phố Hồ Chí Minh theo chức năng, nhiệm vụ quy định đối với trường chính trị tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương; được mở ngành đào tạo và cấp văn bằng trình độ đại học, sau đại học theo quy định của pháp luật; có nhiệm vụ bồi dưỡng về lý luận chính trị, đường lối, chính sách của Đảng và pháp luật của nhà nước; về kiến thức và kỹ năng quản lý nhà nước; thực hiện triển khai dịch vụ khoa học và công nghệ; nghiên cứu và tư vấn về chính sách cho các cấp quản lý của Thành phố Hồ Chí Minh; hợp tác, liên kết đào tạo, nghiên cứu khoa học với các cơ sở giáo dục đại học trong và ngoài nước”.[2] Với vị trí pháp lý là trường chính trị cấp tỉnh, Học viện Cán bộ còn có chức năng tham gia tổng kết thực tiễn, nghiên cứu khoa học về xây dựng Đảng, xây dựng hệ thống chính trị ở địa phương. Hơn nữa, Học viện Cán bộ còn được thực hiện nhiệm vụ đào tạo một số ngành ở hệ cử nhân và hệ sau đại học. Có thể nói, Học viện Cán bộ có vai trò rất quan trọng trong đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức ở Thành phố Hồ Chí Minh và các tỉnh thành thành khác cả về trình độ chính trị, trình độ chuyên môn, nghiệp vụ và bồi dưỡng các kỹ năng quan trọng khác.

Với chức năng, nhiệm vụ như trên, việc đào tạo, bồi dưỡng quyền con người ở Học viện Cán bộ có vai trò rất quan trọng. Vai trò quan trọng đó xuất phát từ đặc điểm của người học trong các chương trình trung cấp lý luận chính trị và các chương trình bồi dưỡng khác cho cán bộ, công chức, viên chức. Đội ngũ này trực tiếp thực hiện các vấn đề liên quan đến quyền con người như ban hành các chính sách; tổ chức triển khai thực hiện chính sách; giám sát, kiểm tra thực hiện chính sách và thực hiện các biện pháp ảnh hưởng trực tiếp đến quyền con người như khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án… Vì vậy, đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao nhận thức về quyền con người cho đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức để thực hiện đúng nhiệm vụ, quyền hạn của mình, tránh các hành vi vi phạm quyền con người và có hành động thiết thực thúc đẩy quyền con người ở Việt Nam.

Đối với hệ cử nhân, Học viện Cán bộ hiện có 05 chuyên ngành gồm: Chính trị học; Xây dựng Đảng và Chính quyền nhà nước; Luật; Quản lý hành chính và công tác xã hội. Sinh viên khi đăng ký các ngành học trên đa số có mong muốn sau khi tốt nghiệp sẽ công tác tại các cơ quan của hệ thống chính trị, một số khác công tác ở các công ty Luật, các công ty liên quan đến pháp chế… Tất cả các công việc theo nguyện vọng của sinh viên sau khi ra trường đều có liên quan mật thiết đến quyền con người. Vì vậy, việc cung cấp kiến thức, kỹ năng và thái độ về quyền con người cho sinh viên trong các ngành học là vấn đề có ý nghĩa hết sức quan trọng.

Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng kiến thức quyền con người ở Học viện Cán bộ còn là nội dung nhằm thực hiện chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước về đưa vấn đề giáo dục quyền con người vào giảng dạy và học tập tại các cơ sở giáo dục. Ngày 5/9/2017, Chính phủ đã phê duyệt Đề án đưa nội dung quyền con người vào chương trình giáo dục trong hệ thống giáo dục quốc dân. Đây là đề án có ý nghĩa rất quan trọng nhằm mục tiêu tuyên truyền, phổ biến, giáo dục quyền con người nhằm tạo sự chuyển biến trong nhận thức của mọi người về tầm quan trọng, ý thức tự bảo vệ các quyền của bản thân, tôn trọng nhân phẩm, các quyền và tự do của người khác; ý thức về trách nhiệm, nghĩa vụ của công dân đối với Nhà nước và xã hội, góp phần phát triển toàn diện con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu hội nhập và phát triển bền vững của đất nước. Đề án được xây dựng, một phần cũng nhằm thực hiện khuyến nghị về vấn đề tăng cường giáo dục, nâng cao nhận thức về quyền con người mà Việt Nam đã chấp nhận trong cả 2 chu kỳ UPR. Cũng trong Đề án này, Chính phủ xác định mục tiêu đến năm 2025, 100% các cơ sở giáo dục trong hệ thống giáo dục quốc dân tổ chức giáo dục quyền con người cho người học. Học viện Cán bộ cần phải là cơ sở giáo dục tiên phong trong lĩnh vực này.

Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng kiến thức quyền con người ở Học viện Cán bộ Thành phố Hồ Chí Minh còn xuất phát từ thực trạng đào tạo, bồi dưỡng kiến thức quyền con người ở Học viện Cán bộ hiện nay.

Dù nhận thức sâu sắc ý nghĩa vai trò của đào tạo, bồi dưỡng kiến thức quyền con người nhưng do nhiều nguyên nhân khác nhau, việc đào tạo, bồi dưỡng kiến thức quyền con người ở Học viện Cán bộ vẫn chưa đạt kết quả như mong đợi.

Hiện nay, thời lượng giảng dạy quyền con người trong các chương trình còn chưa tương xứng với yêu cầu về nội dung. Chương trình trung cấp lý luận chính trị đã đưa nội dung quan điểm, đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước về quyền con người vào chương trình nhưng chỉ bố trí thời gian 04 tiết. Bên cạnh đó, một phần rất nhỏ về quyền con người được giới thiệu trong nội dung Luật Hiến pháp thuộc phần học “Các nội dung cơ bản về Nhà nước và Pháp luật”. Tùy vào mức độ, hiểu biết, sự quan tâm và thời lượng giảng dạy, giảng viên các phần học khác trong chương trình có thể vận dụng, lồng ghép vào nội dung bài học. Các chương trình khung về bồi dưỡng các chức danh như chuyên viên, chuyên viên chính, bồi dưỡng cấp phòng chưa đưa nội dung này vào, từ đó gây ra những khó khăn nhất định trong quá trình đưa đầy đủ các nội dung này vào các lớp đào tạo, bồi dưỡng.

Chương trình đào tạo cử nhân các chuyên ngành ở Học viện Cán bộ thời gian qua chưa có học phần riêng về quyền con người, kể cả chuyên ngành Luật, quản lý hành chính. Hiện nay, nội dung quyền con người trong các chương trình Chính trị học, Xây dựng Đảng và Chính quyền nhà nước, Quản lý Hành chính; Luật và Công tác xã hội chỉ được giảng dạy trong môn học Luật Hiến pháp, chương Quyền con người, quyền và nghĩa vụ của công dân với thời lượng khoảng 2,5 tiết. Thời gian qua, vấn đề đưa nội dung quyền con người vào thành một học phần trong chương trình cử nhân Luật đã được quán triệt và đang trong quá trình sửa đổi chương trình. Hi vọng thời gian tới hoạt động đào tạo, bồi dưỡng quyền con người sẽ có những thay đổi quan trọng. Rõ ràng, với thời gian phân bổ như trên, việc đào tạo, bồi dưỡng kiến thức về quyền con người ở Học viện Cán bộ chưa đạt như kỳ vọng.

3. Giải pháp tăng cường đào tạo, bồi dưỡng kiến thức quyền con người ở Học viện Cán bộ thời gian tới

Quán triệt sâu sắc quan điểm, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, đặc biệt là Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (bổ sung, phát triển năm 2011), Hiến pháp năm 2013, đường lối, quan điểm của Đảng thể hiện trong các Văn kiện từ Đại hội VI đến Đại hội XIII và thực hiện các cam kết quốc tế của Nhà nước Việt Nam về giáo dục quyền con người, Quyết định số 1309/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 05/9/2017 về việc phê duyệt "Đề án đưa nội dung quyền con người vào chương trình giáo dục trong hệ thống giáo dục quốc dân", thời gian tới, Học viện Cán bộ cần triển khai các hoạt động để đưa nội dung quyền con người vào các chương trình đào tạo, bồi dưỡng, vì vậy cần thực hiện các giải pháp sau:

Thứ nhất, nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của công tác đào tạo, bồi dưỡng quyền con người trong các chương trình của Học viện Cán bộ.

Nâng cao nhận thức về công tác đào tạo, bồi dưỡng quyền con người phải được thực hiện ở nhiều phía, trong đó, quan trọng nhất phải từ phía Học viện Cán bộ. Đảng ủy, Ban Giám đốc, lãnh đạo các khoa chuyên môn cần xác định nhu cầu được đào tạo, bồi dưỡng quyền con người là rất lớn, từ đó xây dựng chủ trương, tìm tòi giải pháp, huy động nguồn lực để thực hiện những chủ trương, chính sách đã đặt ra. Bên cạnh đó, Học viện Cán bộ cần có biện pháp tuyên truyền, nâng cao nhận thức về trách nhiệm, đề cao tinh thần tự giác học tập, nâng cao trình độ, kiến thức liên quan đến quyền con người của toàn thể viên chức, người lao động của Học viện.

Thứ hai, Khẩn trương bổ sung vào các chương trình đào tạo, bồi dưỡng các nội dung, kiến thức về quyền con người và phối kết hợp thực hiện hiệu quả kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng đã đề ra.

+ Đối với bậc đại học, khẩn trương đưa vào chương trình học phần quyền con người vào các chuyên ngành, đặc biệt ngành Luật.

+ Đối với hệ trung cấp lý luận chính trị: Đề nghị Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh bổ sung thêm thời lượng vào chuyên đề về quyền con người trong môn học “Đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước trên các lĩnh vực” thay vì chỉ 04 tiết như hiện nay.

+ Đối với các chương trình bồi dưỡng. Cần chỉ đạo đưa vào các chương trình bồi dưỡng các nội dung về quyền con người. Cần có chính sách bồi dưỡng cho đội ngũ lãnh đạo về quyền con người để đội ngũ này chỉ đạo thực hiện đúng các nội dung về đào tạo, bồi dưỡng quyền con người.

+ Cần đẩy mạnh hoạt động nghiên cứu khoa học về quyền con người ở cấp khoa và cấp Học viện để làm rõ hơn các nội dung, các quan điểm về quyền con người. Kết quả của hoạt động nghiên cứu khoa học sẽ củng cố thêm những vấn đề lý luận và thực tiễn về quyền con người, đồng thời bổ sung thêm những nguồn tri thức, luận cứ khoa học mới cho sự phát triển của các nội dung quyền con người và pháp luật về quyền con người; qua đó làm sâu sắc hơn những nhận thức về vấn đề quyền con người trong giới nghiên cứu, học giả. Những giải pháp, đề xuất mà các công trình nghiên cứu khoa học mang lại có thể trở thành nguồn tham khảo rất hữu ích đối với các cơ quan nhà nước trong quá trình xây dựng các chính sách, pháp luật về vấn đề quyền con người tại Thành phố Hồ Chí Minh nói riêng và cả nước nói chung, đồng thời cung cấp nguồn học liệu phong phú, đa chiều cho đội ngũ giảng viên, học viên, sinh viên, các nhà nhiên cứu….

+ Đẩy mạnh hoạt động tuyên truyền các nội dung của quyền con người

Các hoạt động tuyên truyền, phổ biến kiến thức được thực hiện thông qua các hình thức tổ chức hội thảo, tọa đàm, tập huấn, nói chuyện chuyên đề, sinh hoạt các câu lạc bộ, biên soạn và phát hành tài liệu tuyên truyền, phổ biến nội dung pháp luật quốc tế và trong nước về quyền con người; Những nội dung pháp luật về quyền con người được lựa chọn để tuyên truyền nên tập trung xoay quanh các quyền cơ bản của con người, các công cụ hỗ trợ, bảo vệ và thúc đẩy quyền con người, các trách nhiệm, nghĩa vụ mỗi cá nhân, cơ quan, tổ chức phải thực hiện nhằm đảm bảo việc tôn trọng các quyền con người cơ bản.

Thứ ba. Kiện toàn đội ngũ giảng viên giảng dạy quyền con người

Vấn đề cũng rất cần thiết hiện nay là phải tăng cường đội ngũ giảng viên, báo cáo viên giảng dạy quyền con người. Một trong những ưu tiên hàng đầu của các cơ sở đào tạo hiện nay là không ngừng đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ mọi mặt cho đội ngũ giảng viên nhằm đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ của đào tạo, bồi dưỡng về quyền con người. Cần cử các giảng viên đi học tập, nâng cao trình độ về quyền con người thông qua các chương trình như nghiên cứu sinh, thạc sỹ, … các khóa bồi dưỡng chuyên sau về quyền con người.

Đổi mới phương pháp giảng dạy và học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của người học, lấy người học làm trung tâm dưới sự giúp đỡ của giảng viên, báo cáo viên, người học tích cực tham gia vào quá trình tiếp cận kiến thức về quyền con người; giúp người học tiếp tục tự học, tự nghiên cứu bổ sung, mở rộng, nâng cao kiến thức và rèn luyện phương pháp tư duy, khả năng vận dụng kỹ năng, kiến thức vào giải quyết công việc cụ thể.

Trên cơ sở dự báo nhu cầu đào tạo, bồi dưỡng về quyền con người hiện nay, Học viện Cán bộ xây dựng kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng chi tiết, cụ thể danh mục đào tạo, bồi dưỡng quyền con người hàng năm và dự kiến các năm tiếp theo, gửi đến các các cơ quan có thẩm quyền và các địa phương để các địa phương chủ động thực hiện kế hoạch. Học viện cần tăng cường hơn nữa trong công tác phối hợp với các cơ quan, đơn vị để tổ chức đào tạo, bồi dưỡng quyền con người bảo đảm tiến độ, chất lượng, hiệu quả.

 Đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao hiểu biết, thái độ, kỹ năng về quyền con người  là một trong những nhiệm vụ quan trọng hiện nay nhằm thực hiện có hiệu quả các mục tiêu xây dựng, bảo vệ Tổ quốc trong từng thời kỳ. Trong trách nhiệm đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực cho Thành phố, nhiệm vụ đào tạo, bồi dưỡng kiến thức quyền con người của Học viện Cán bộ rất quan trọng. Thời gian tới, đứng trước yêu cầu mới, chắc chắn Học viện sẽ có thêm những giải pháp để nâng cao hơn nữa hiệu quả công tác này, góp phần quan trọng vào sự phát triển chung của Thành phố./.

ThS. Nguyễn Thị Lan Đan

Khoa Nhà nước và pháp luật, Học viện Cán bộ Thành phố Hồ Chí Minh

----

Tài liệu tham khảo

1.  Quốc hội, Hiến pháp 2013
2. Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền Pháp (1789)
3. Tuyên ngôn Độc lập ngày 02/9/1945 của Việt Nam
4. Tuyên ngôn Nhân quyền của Liên Hợp quốc
5. Công ước quốc tế về quyền dân sự, chính trị năm 1966.

Công ước quốc tế về quyền kinh tế - xã hội năm 1966.