Vai trò bảo vệ quyền con người của truyền thông trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc

Ảnh minh họa. Nguồn: dangcongsan.vn

1. Vai trò bảo vệ quyền con người của truyền thông

Cùng với các thiết chế Nhà nước, tổ chức chính trị - xã hội..., trong những năm gần đây, thiết chế truyền thông ngày càng có sức mạnh và tầm ảnh hưởng to lớn trong việc thực hiện chức năng và vai trò đối với hoạt động quản lý nhà nước nói chung và hoạt động bảo vệ quyền con người nói riêng. Những thành tựu quan trọng của truyền thông tại Việt Nam trên nhiều phương diện, nhiều lĩnh vực (trong đó có lĩnh vực bảo vệ quyền con người) là dẫn chứng chân thực cho sự ra đời tất yếu của thiết chế truyền thông trong việc duy trì, phát triển và thúc đẩy quyền con người - giá trị chung của nhân loại.

Theo Từ điển tiếng Việt, “truyền thông” là quá trình truyền dữ liệu giữa các đơn vị chức năng¹. Truyền thông để chỉ các phương tiện từ đơn giản, phổ biến đến hiện đại mà cá nhân hay tổ chức chuyển tải thông tin đến đa số công chúng; là hoạt động giao tiếp xã hội rộng rãi, phổ thông tác động đến nhiều đối tượng trên phạm vi quốc gia, quốc tế. Truyền thông là hoạt động thông tin được truyền đi cùng với mọi hoạt động của con người, tác động đến mọi cá nhân, các nhóm người và cả cộng đồng xã hội. Truyền thông là sự trao đổi thông điệp giữa các thành viên hay các nhóm người trong xã hội nhằm đạt được những hiểu biết lẫn nhau.

Truyền thông gồm các loại báo chí truyền thống và các phương tiện điện tử gồm các loại hình sau:

- Truyền thông in như sách, báo, tạp chí, truyện, tranh vẽ, tin tức, các tờ rơi...

- Phát thanh, truyền hình, phim điện ảnh.

- Truyền thông điện tử: báo điện tử, xuất bản điện, ghi âm, các công nghệ kỹ thuật số xây dựng trên không gian mạng Internet, blog, tiểu blog, trang web, các trang mạng  xã hội (Wiki, Facebook, Zalo), trò chơi điện tử...

- Quảng cáo (trực tuyến, ngoài trời) như các dải băng, bảng, biển hiệu quảng cáo trong, ngoài xe buýt, tòa nhà thương mại, cửa hàng, sân vận động thể thao, toa tàu điện ngầm hoặc xe lửa...

- Truyền thông trực tiếp (tuyên truyền miệng) như hội thảo, báo cáo viên, diễn thuyết, tuyên truyền miệng...

- Viễn thông (điện thoại, truyền thanh; điện báo, điện tín, thư điện tử, fax, chụp ảnh từ xa; truyền số dữ liệu từ xa...).

Trong các phương tiện truyền thông nêu trên, báo chí giữ vai trò quan trọng nhất, phổ biến nhất.

Trên thế giới nói chung và ở Việt Nam nói riêng, truyền thông đã trở thành một công cụ thiết yếu trong hàng loạt các hoạt động hướng tới mục đích bảo vệ quyền con người, quyền công dân trong phạm vi lãnh thổ quốc gia. Nếu như các thiết chế khác tác động gián tiếp đến việc bảo vệ quyền con người, thì thiết chế truyền thông với nhiều loại hình truyền thông đa dạng đã tác động trực tiếp đến hoạt động bảo vệ quyền con người bằng những vai trò tích cực nhất, đó là:

Một là, thiết chế truyền thông thể hiện vai trò tích cực tuyên truyền, giới thiệu, phổ biến các nội dung quan trọng về vấn đề quyền con người  trong các văn kiện pháp lý quốc tế tới các quốc gia trên toàn thế giới, tới từng dân tộc, không giới hạn phạm vi lãnh thổ, biên giới. Nhờ có hoạt động truyền thông và chức năng đưa tin của các phương tiện truyền thông đại chúng mà các nội dung quan trọng về nhân quyền được phổ quát tới nhiều nơi, ở nhiều khu vực khác nhau trên toàn thế giới, giúp cho các quốc gia, các vùng lãnh thổ tiếp cận thông tin nhanh chóng và thuận tiện để hiểu được các quy định của pháp luật quốc tế và thực hiện hiệu quả các cam kết quốc tế về quyền con người tại quốc gia sở tại.

Hai là, truyền thông là phương tiện quan trọng công khai các thành tựu trong quá trình bảo vệ quyền con người của các quốc gia trên thế giới. Vai trò này đã giúp cho quá trình bảo vệ quyền con người ở nhiều quốc gia được phổ biến, giới thiệu, truyền bá và trở thành những bài học kinh nghiệm nâng cao công tác quản lý, tổ chức hoạt động bảo về quyền con người cho quốc tế và cho những quốc gia khác.

Ba là, truyền thông đại chúng là diễn đàn để nhân dân, công dân của mỗi quốc gia bày tỏ ý kiến, quan điểm về hoạt động giáo dục, bảo vệ quyền con người. Cũng nhờ truyền thông mà nhiều quan điểm, ý kiến, đề xuất, giải pháp khả thi được cơ quan nhà nước tiếp nhận và hiện thực hóa để nâng cao hiệu qua trong hoạt động bảo vệ quyền con người nói chung và quyền công dân nói riêng.

Bốn là, thiết chế truyền thông là phương thức truyền tải nhanh chóng các vụ việc, các vấn đề, các hành vi vi phạm và xâm hại nghiêm trọng quyền con người. Vai trò này của thiết chế truyền thông có tác dụng trong việc ngăn chặn kịp thời những hành vi sai trái và bảo đảm tối đa những lợi ích hợp pháp, chính đáng của mỗi cá nhân nhằm bảo đảm quyền con người, quyền công dân. Ngoài ra, trên cơ sở tham khảo những thông tin mà truyền thông, báo chí truyền tải, các cơ quan chức năng, các nhà chức trách cũng có căn cứ, cơ sở để giải quyết, làm rõ, xử lý kịp thời các hành vi vi phạm quyền con người.

Năm là, thiết chế truyền thông có vai trò quan trọng trong việc cung cấp thông tin, bảo đảm quyền được tiếp nhận thông tin về quyền con người của mỗi cá nhân và đây cũng là cơ sở hình thành các chức năng khác của thiết chế truyền thông đối với hoạt động bảo đảm, bảo vệ và thúc đẩy quyền con người như chức năng giáo dục, vai trò giám sát, quản lý, điều tiết các vấn đề khác liên quan đến quyền con người.

Tại Việt Nam, vai trò chủ yếu và quan trọng nhất của các thiết chế truyền thông trong việc bảo vệ quyền con người đó là bảo đảm được tính chất cung cấp thông tin quyền con người, tuyên truyền, phổ biến và giáo dục quyền con người cho nhiều chủ thể khác nhau trong xã hội. Với điều kiện kinh tế - xã hội và điều kiện về nhận thức ở Việt Nam như hiện tại, vai trò này càng phát huy được những hiệu quả nhất định trong quá trình tương tác với các thiết chế khác nhằm mục đích đưa pháp luật quyền con người vào đời sống cụ thể và bảo vệ con người, bảo vệ các chủ thể khác nhau khỏi những hành vi xâm phạm quyền con người.

Truyền thông ngày càng phát triển và trở thành một nhu cầu không thể thiếu trong mỗi gia đình và toàn xã hội thì việc tác động của truyền thông đối với vấn đề bảo vệ quyền con người là hoàn toàn dễ dàng và tiện lợi. Tuy nhiên, việc quản lý hoạt động của thiết chế truyền thông từ cơ quan nhà nước cũng là một vấn đề cần thiết để hoạt động truyền thông đi vào khuôn khổ và phát huy được những vai trò của mình trong đời sống xã hội nói chung và việc bảo vệ quyền con người nói riêng.

Ở khía cạnh tích cực, thiết chế truyền thông ở Việt Nam hiện nay đã mang lại nhiều hiệu quả khá khả quan như: nhờ có truyền thông, báo chí thông qua các hình thức tuyên truyền, phổ biến và vận động nên nhiều kế hoạch, mục tiêu thiên niên kỷ (xóa đói giảm nghèo, phổ cập giáo dục) mà Việt Nam tham gia ký kết trong nhiều điều ước quốc tế đã hoàn thành trước thời hạn cam kết. Điều này có thể thấy rõ qua các hoạt động hợp tác tổ chức chương trình tuyên truyền nhân quyền của Việt Nam với UN, UNDP, EU, ASEAN, Hội đồng Anh…; nhiều bài viết, bản tin, nhiều thông tin phản ánh chính xác và kịp thời những thành tựu trong công tác bảo đảm và thúc đẩy quyền con người ở Việt Nam; các cơ quan báo chí, truyền thông đã chủ động và kịp thời cung cấp những thông tin trung thực, khách quan về những vấn đề, vụ việc mà các thế lực cơ hội, thù địch thường xuyên tìm cách xuyên tạc, vu cáo như chính sách dân tộc, tôn giáo của Việt Nam, tình hình nhân quyền trong nước... giúp bạn bè quốc tế và người Việt Nam ở nước ngoài hiểu rõ về những chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước về vấn đề dân chủ, nhân quyền. Để giúp người dân có nhận thức đúng đắn về quyền con người, đề cao tinh thần cảnh giác, tích cực tham gia đấu tranh chống diễn biến hòa bình, nhiều tờ báo đã mở các chuyên trang, chuyên mục tuyên truyền sâu rộng về các vấn đề thuộc lĩnh vực quyền con người, trong đó có nhiều nội dung về quyền con người, quyền công dân, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân, vì dân, góp phần kịp thời định hướng dư luận trước những ý kiến sai lệch về dân chủ, nhân quyền cũng như thông tin xuyên tạc, phản ánh sai thực tế về tình hình nhân quyền Việt Nam.

Bên cạnh những điểm tích cực của thiết chế truyền thông tác động đến việc bảo đảm và thúc đẩy quyền con người, thì một số loại hình truyền thông cụ thể vẫn còn bất cập, nhược điểm trong công tác thông tin, tuyên truyền về quyền con người cần phải khắc phục kịp thời như: việc thông tin, tuyền truyền, giáo dục quyền con người chưa diễn ra thường xuyên, thiếu tính toàn diện, nhiều hoạt động mang tính chất tự phát, không có kế hoạch, lộ trình cụ thể rõ ràng, nhiều bài viết, chương trình, bản tin chưa phản ánh đúng thực chất sự việc liên quan đến quyền con người; trong một số trường hợp, việc đấu tranh phản bác, vạch trần âm mưu, thủ đoạn lợi dụng vấn đề dân chủ, nhân quyền chống phá cách mạng của các thế lực thù địch còn bị động, một số bài viết trên báo, tạp chí chưa sâu sắc, thuyết phục, hiểu biết, kỹ năng tác nghiệp của đội ngũ phóng viên, biên tập viên viết về quyền con người còn một số mặt hạn chế, ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng thông tin, tuyên truyền; cơ quan truyền thông, báo chí vẫn chưa sâu sát được đến tất cả các vùng miền, các đối tượng khác nhau trên lãnh thổ nên việc người dân được tiếp cận những thông tin chính thống về quyền con người còn hạn chế, trình độ nhận thức và việc tự bảo vệ quyền của mình ở nhiều người còn chưa cao...

Đối diện với những thời cơ và thách thức mới của tình hình trong nước và quốc tế, truyền thông Việt Nam cần chuyển đổi mạnh mẽ nhằm đáp ứng các vai trò tuyên truyền, định hướng, đấu tranh… trên các lĩnh vực chung và lĩnh vực bảo vệ, thúc đẩy quyền con người nói riêng.

2. Xu hướng về vai trò của truyền thông trong bảo vệ quyền con người trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc

Tối ngày 29/8/2024, tại Nhà hát Hồ Gươm (Hà Nội), Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm chủ trì Lễ kỷ niệm 79 năm Ngày Quốc khánh nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam (2/9/1945 - 2/9/2024). Tại buổi lễ, đồng chí Tổng Bí thư, Chủ tịch nước có bài phát biểu quan trọng và đầy ý nghĩa, trong đó nhấn mạnh “Bối cảnh tình hình thế giới có những cơ hội, song cũng xuất hiện nhiều khó khăn, thách thức. Dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, phát huy tinh thần “tự chủ, tự tin, tự lực, tự cường, tự hào dân tộc”, lấy đại đoàn kết toàn dân tộc, đoàn kết quốc tế trong sáng làm động lực, huy động mạnh mẽ sức dân, gắn kết chặt chẽ ý Đảng với lòng dân làm nền tảng, nhất định Việt Nam sẽ tiến vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, không ngừng phấn đấu, đóng góp nhiều hơn nữa duy trì hoà bình, ổn định, phát triển ở khu vực và trên thế giới”².

Kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam mà Đồng chí Tổng Bí thư đề cập đến là kỷ nguyên phát triển mạnh mẽ dưới sự lãnh đạo, cầm quyền của Đảng Cộng sản, xây dựng thành công nước Việt Nam xã hội chủ nghĩa, dân giàu, nước mạnh, xã hội dân chủ, công bằng, văn minh. Tiếp cận dưới góc độ quyền con người, trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, ở đó, mỗi con người được thụ hưởng đầy đủ các quyền tự do cơ bản được pháp luật quốc tế và quốc gia công nhận. Đặc biệt là các quyền được tham gia thực chất vào các công việc của nhà nước và xã hội; thực hiện quyền làm chủ đất nước, làm chủ bản thân, được tham gia đóng góp xây dựng, phát triển đất nước và quyền được thụ hưởng thành quả của sự phát triển, thành quả của công cuộc đổi mới.

Với bối cảnh và thời cơ mới đặt ra như vậy, xu hướng trong thực hiện vai trò bảo vệ quyền con người của truyền thông ở Việt Nam cũng cần thay đổi theo hướng phù hợp và hiệu quả hơn.

Thứ nhất, truyền thông, báo chí ngày càng phát triển và gắn bó chặt chẽ với quyền con người.

Truyền thông, báo chí và quyền con người có mối quan hệ qua lại gắn bó biện chứng, vừa độc lập, vừa hỗ trợ cho nhau, cùng hướng đến phục vụ con người, cùng làm cho xã hội đồng thuận hơn.

Các vấn đề về con người và quyền con người tạo điều kiện cho truyền thông thực hiện tốt chức năng xã hội của mình là diễn đàn dân chủ của nhân dân. Xu thế dân chủ hóa tư tưởng chính trị mở rộng tác động đến nguồn, nội dung, phương tiện kỹ thuật, cách thức truyền và tiếp nhận truyền thông. Tư tưởng chính trị về sức mạnh nhân dân thực sự phát huy trong bối cảnh toàn cầu hóa truyền thông. Môi trường truyền thông mạng xã hội đáng phát triển như vũ bão, tạo thuận tiện cho các quốc gia và công chúng toàn cầu hiểu biết tình hình thế giới nhanh chóng. Điều này gia tăng sức mạnh chính trị của nhân dân trong nhận thức, hành động, tạo ra áp lực mạnh mẽ cho việc giải quyết các vấn đề về quyền con người đặt ra trên thế giới hiện nay.

Bảo vệ và thúc đẩy quyền con người là cơ sở cho truyền thông phát triển đa dạng về nội dung, phương pháp, phương tiện và hình thức truyền thông. Những thành tựu của Internet và cuộc cách mạng kỹ thuật số hóa trên nền tảng 5G giúp hàng triệu người nắm bắt được toàn bộ tình hình bảo vệ và thúc đẩy quyền con người trên thế giới một cách nhanh chóng và chính xác.

Thứ hai, quyền con người đang trở thành chủ để thu hút sự quan tâm trên toàn thế giới và luôn được Đảng, Nhà nước ta đặt ở vị trí trung tâm, coi đó vừa là mục tiêu, vừa là động lực của sự phát triển.

Quyền con người là thành quả phát triển lâu dài của lịch sử nhân loại, là giá trị chung của các dân tộc. Ngày nay, quyền con người được xem là thước đo sự tiến bộ và trình độ văn minh của các xã hội, không phân biệt chế độ chính trị, trình độ phát triển và bản sắc văn hóa. Với vai trò lãnh đạo Nhà nước và xã hội, Đảng Cộng sản Việt Nam luôn coi việc đảm bảo tốt hơn quyền con người là mục tiêu hướng tới của mình. Cương lĩnh (bổ sung, phát triển năm 2011), Đảng ta xác định: “Con người là trung tâm của chiến lược phát triển, đồng thời là chủ thể phát triển. Tôn trọng và bảo vệ quyền con người, gắn quyền con người với quyền và lợi ích dân tộc, đất nước và quyền làm chủ của nhân dân”³. Đại hội XIII của Đảng tiếp tục khẳng định: “Nhân dân là trung tâm, là chủ thể của công cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; mọi chủ trương, chính sách phải thực sự xuất phát từ cuộc sống, nguyện vọng, quyền và lợi ích chính đáng của nhân dân, lấy hạnh phúc, ấm no của nhân dân làm mục tiêu phấn đấu”⁴.

Truyền thông, báo chí thực hiện ngày càng tốt hơn quyền làm chủ của nhân dân trong việc quyết định những vấn đề lớn và hệ trọng của đất nước; gắn quyền công dân với nghĩa vụ và trách nhiệm công dân đối với xã hội; thực hiện dân chủ cả trực tiếp và đại diện, góp phần giải quyết những bức xúc và nguyện vọng chính đáng của nhân dân.

Thứ ba, xu hướng phát triển nhanh chóng của cách mạng khoa học - công nghệ, nhất là công nghệ truyền thông góp phần tích cực cho việc phát huy vai trò bảo vệ quyền con người của truyền thông, báo chí.

Sự phát triển của khoa học - công nghệ là một trong những nhân tố tác động đến vai trò của truyền thông trong bảo vệ quyền con người ở Việt Nam. Trong thời gian tới, vai trò này của truyền thông tiếp tục chịu tác động và gắn bó chặt chẽ với các thành tựu của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 như in 3D, trí tuệ nhân tạo, internet kết nối vạn vật, điện toán đám mây, dữ liệu lớn... Cùng với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ mạng Internet cần tạo cho công chúng nhiều cơ hội tham gia vào quá trình sản xuất nội dung thông tin. Việc phát triển mô hình truyền thông đa nền tảng, tính tương tác cao là xu thế tất yếu. Xu hướng hội tụ truyền thông, phát triển đa loại hình và liên loại hình trong báo chí truyền thông; xu hướng chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) trong sản xuất, điều hướng nội dung đặt ta các yêu cầu về nguồn lực, kế hoạch và chiến lược truyền thông phù hợp với sự vận động của thực tiễn xã hội theo hướng khoa học, hiện đại.

Các chủ thể truyền thông cần khai thác thế mạnh của các mạng xã hội phổ biến (Facebook, Youtube, Zalo…) tương tác giao tiếp trực tuyến với công chúng bằng cả hình thức trao đổi, tham gia các nhóm online nhằm mục đích vừa thông tin, vừa nắm bắt và gắn kết.

3. Một số giải pháp tiếp tục phát huy vai trò của truyền thông trong kỷ nguyên mới ở Việt Nam hiện nay

Thứ nhất, tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với truyền thông, báo chí trong bảo vệ quyền con người. Trước hết là tăng cường việc hoạch định đường lối, chiến lược phát triển truyền thông trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế. Từ đó nâng cao chất lượng công tác ban hành các văn bản, chỉ đạo nội dung, phương pháp truyền thông trong từng thời kỳ. Đảng lãnh đạo thông qua tổ chức đảng và đảng viên hoạt động trong các tổ chức của cơ quan truyền thông, tăng cường chế độ trách nhiệm cá nhân, nhất là người đứng đầu cơ quan truyền thông. Đảng phát huy mạnh mẽ vai trò, tính chủ động, sáng tạo và trách nhiệm của các tổ chức trong cơ quan truyền thông. Các tổ chức Đảng tổ chức tốt việc đào tạo, bồi dưỡng, tập huấn, trang bị thông tin về nội dung, nghiệp vụ và quản lý đội ngũ tham gia truyền thông.

Mọi cấp ủy Đảng, chính quyền cần coi trọng và tiến hành công tác truyền thông trước một bước khi triển khai mọi nhiệm vụ của Đảng và của đơn vị; phải triển khai đầy đủ, kịp thời các chỉ thị, kết luận, thông báo về nhiệm vụ của Đảng, tạo thành thói quen đưa công tác truyền thông vào kế hoạch công tác thường xuyên, trước hết và thực hiện một cách nghiêm túc ở mọi cấp ủy Đảng, chính quyền, đoàn thể chính trị - xã hội.

Thứ hai, truyền thông, báo chí cần chú trọng nâng cao sự nhận thức của nhân dân về quyền và nghĩa vụ công dân của mình. Nhận thức về quyền con người, nghĩa vụ của công dân sẽ phụ thuộc vào nền tảng xã hội sâu, ý thức chính trị của nhân dân và khả năng của nhân dân tham gia vào đời sống chính trị - xã hội của đất nước. Bằng việc thực hiện tốt chức năng tư tưởng, giáo dục, định hướng với nhiều hoạt động cụ thể, có ý nghĩa, truyền thông cần khơi dậy được sự quan tâm của nhân dân đối với các hoạt động trong lĩnh vực bảo vệ quyền con người. Thông qua nhiều hoạt động cụ thể, đa dạng, tích cực, truyền thông xây dựng trong quần chúng sự nhận thức đúng đắn và toàn diện về những giá trị quyền con người, khơi dậy tình cảm và lòng tự hào trong nhân dân.

Thứ ba, truyền thông cần tăng cường hoạt động “gác cổng”, bảo vệ quyền con người bằng nhiều phương thức khác nhau, thông qua các biện pháp kỹ thuật; xử lý nghiêm những hành vi lợi dụng mạng xã hội để vi phạm các quyền con người được pháp luật ghi nhận và bảo vệ. Trong điều kiện trình độ dân trí tăng lên, thông tin trên mạng nhiều chiều hơn, kẻ thù chống phá tinh vi hơn, do đó, truyền thông, báo chí phải tuân thủ nghiêm ngặt và thực hiện các nguyên tắc, phương châm truyền thông, đảm bảo tính chân thật, khách quan, nắm tâm lý học tuyên truyền ở mức độ cao hơn trước.

Thứ tư, đội ngũ người làm truyền thông cần phát huy hơn nữa vai trò của mình, cập nhật tri thức mới sâu rộng hơn, nắm vững chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối chính sách của Đảng, Nhà nước, có kiến thức chuyên môn về quyền con người. Cần tích lũy kinh nghiệm, vốn sống thực tiễn, hiểu biết tình hình tư tưởng, dư luận xã hội và các vấn đề quyền con người mới nảy sinh mới có thể làm truyền thông hiệu quả. Người làm truyền thông cần có năng lực, có bản lĩnh chính trị, có nghiệp vụ truyền thông tốt hơn để định hướng dư luận; kịp thời phê phán các quan điểm sai trái, uốn nắn những lệch lạc, kịp thời đấu tranh chống âm mưu, thủ đoạn “diễn biến hoà bình” của các thế lực thù địch trong lĩnh vực quyền con người.

Thứ năm, bảo đảm cơ sở vật chất, chế độ, chính sách và phương tiện hoạt động, trang thiết bị kỹ thuật hiện đại cho các hoạt động truyền thông. Lĩnh vực hoạt động truyền thông trên thế giới cần có những bước tiến vượt bậc về cơ sở vật chất, trang thiết bị, kỹ thuật, công nghệ. Do đó, cần đưa truyền thông vươn lên là một trong những lĩnh vực có vị trí quan trọng hàng đầu trong các hoạt động chính trị - xã hội của nhân loại. Đồng thời, nó cũng tạo ra một sự chạy đua, cạnh tranh quyết liệt giữa các nền truyền thông, mà mục tiêu chính là chiếm lĩnh và chi phối thông tin, văn hóa, tư tưởng đối với toàn thế giới. Khi trình độ dân trí ngày càng phát triển, nhu cầu thông tin của xã hội càng tăng lên về số lượng, chất lượng thì các phương tiện kỹ thuật lạc hậu không thể giúp cho hoạt động truyền thông phát triển theo yêu cầu mới. Vì vậy, việc tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị kỹ thuật hiện đại cho hoạt động truyền thông là hết sức cần thiết, nó hỗ trợ đắc lực cho các cơ quan truyền thông, cho đội ngũ cán bộ truyền thông tăng thêm khả năng làm việc.

Thứ sáu, tiếp tục pháp phát huy vai trò truyền thông trong đấu tranh chống âm mưu, luận điệu phản động, xuyên tạc của các thế lực thù địch trong lĩnh vực quyền con người. Phần tử cơ hội chính trị lợi dụng, xuyên tạc quyền con người, phá hoại khối đại đoàn kết toàn dân tộc ở Việt Nam, hiện nay chủ yếu bao gồm: những người theo đường lối chính trị trái ngược với giá trị của chủ nghĩa xã hội; những người cơ hội chủ nghĩa, suy thoái về tư tưởng, chính trị tại Việt Nam; các nhóm, hội, tổ chức phản động người Việt Nam ở nước ngoài; một số tổ chức phi chính phủ “khoác áo nhân quyền”.

Cần xây dựng cơ chế bảo vệ, khuyến khích người làm truyền thông trong đấu tranh chống các thế lực thù địch, phản động. Mặc dù Quốc hội đã ban hành Luật Báo chí, Luật Tiếp cận thông tin, Luật An ninh mạng,... trong đó có quy định vấn đề liên quan đến hoạt động của truyền thông, tuy nhiên vẫn chưa thực sự phát huy vai trò của các thể chế này. Vẫn chưa có đủ biện pháp hữu hiệu để bảo vệ các nhà báo khi tham gia trực tiếp vào quá trình đấu tranh chống các thế lực phản động trong lĩnh vực quyền con người.

Thứ bảy, đổi mới nội dung, phương pháp, phương tiện truyền thông. Truyền thông cần chủ động, nhạy bén, kịp thời nắm bắt xu thế thời đại và thực tiễn của đất nước, thái độ, tâm tư, nguyện vọng, nhu cầu, lợi ích của nhân dân, những vấn đề mới nảy sinh trong quá trình thực hiện đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật nhà nước đối với lĩnh vực bảo vệ và thúc đẩy quyền con người. Tình hình thế giới và trong nước có nhiều diễn biến phức tạp càng đòi hỏi truyền thông chủ động, tiến công nhạy bén, không được chậm trễ, đi sau các sự kiện về quyền con người nóng bỏng. Thường xuyên đổi mới nội dung, phương thức, đa dạng hình thức truyền thông đấu tranh chống “diễn biến hòa bình”, phản bác quan điểm sai trái, thù địch về quyền con người không gian mạng xã hội, trong đó chú trọng truyền thông, giáo dục truyền thống, định hướng giá trị, bồi dưỡng kiến thức về quyền con người cho thế hệ trẻ một cách khoa học, thiết thực, sâu rộng, có tính thuyết phục cao.

Để tránh một chiều, đơn điệu, phiến diện, truyền thông cần kết hợp hài hòa giữa xây và chống, giữa biểu dương cái tốt, cái mới, phê phán cái sai, cái lạc hậu, cần kết hợp yêu cầu định hướng tư tưởng với tình cảm, lời nói và việc làm, xây và chống, lấy xây làm chính, lấy tích cực đẩy lùi tiêu cực.

Thứ tám, mở rộng vùng phủ sóng phát thanh, truyền hình trong nước và quốc tế, đặc biệt là các chương trình của Đài Tiếng nói Việt Nam, Đài Truyền hình Việt Nam nhằm phục vụ tốt nhiệm vụ chính trị, đối ngoại, quốc phòng, an ninh của Đảng và Nhà nước và đảm bảo cung cấp cho đại đa số người dân trong nước và cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài các dịch vụ phát thanh, truyền hình đa dạng, phong phú, chất lượng cao, phù hợp với nhu cầu và thu nhập của mọi đối tượng. Đối với vùng sâu, vùng xa, miền núi, hải đảo và những nơi gặp khó khăn trong việc xây dựng và phát triển mạng phát thanh, truyền hình số mặt đất, cần triển khai các phương án sử dụng phát thanh, truyền hình qua vệ tinh kết hợp với các máy phát lại công suất phù hợp để bảo đảm mục tiêu phủ sóng.

Phát triển hạ tầng truyền dẫn, phát sóng đồng bộ, hiện đại, hiệu quả, thống nhất về tiêu chuẩn và công nghệ, đảm bảo có thể chuyển tải được các dịch vụ phát thanh, truyền hình, viễn thông và công nghệ thông tin trên cùng một hạ tầng kỹ thuật, đáp ứng yêu cầu hội tụ công nghệ và dịch vụ. Thúc đẩy việc chuyển đổi hạ tầng truyền dẫn, phát sóng từ công nghệ tương tự sang công nghệ số nhằm nâng cao chất lượng dịch vụ, tăng số lượng kênh chương trình, đa dạng hóa các loại hình dịch vụ và nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn tài nguyên tần số./.

TS. Nguyễn Thị Thu Hà

Viện Quyền con người, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh

Bài viết đăng trên Tạp chí Pháp luật về quyền con người số 41/2024

---

Tài liệu trích dẫn

(1) Hoàng Phê (2003), Từ điển tiếng Việt, Nxb Đà Nẵng, Đà Nẵng, tr. 1053

(2) https://cand.com.vn/su-kien-binh-luan-thoi-su/tong-bi-thu-chu-tich-nuoc-to-lam-viet-nam-se-tien-vao-ky-nguyen-vuon-minh-cua-dan-toc-i742076/.

(3) Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb CTQG, H. 2011, tr. 76.

(4) Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Tập 1, Nxb CTQG, H. 2021, tr. 27-28.