Thượng tướng, PGS.TS. Trần Quốc Tỏ phát biểu tại Hội nghị toàn quốc về Giáo dục quyền con người.
 

- Kính thưa đồng chí Phạm Minh Chính, Uỷ viên Bộ Chính trị, Thủ tướng Chính phủ;

- Kính thưa đồng chí GS.TS Nguyễn Xuân Thắng, Uỷ viên Bộ Chính trị, Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương;

- Thưa các đồng chí đại biểu các Bộ, Ban, ngành, địa phương;

- Thưa toàn thể các đồng chí!

Ngay sau khi đất nước giành được độc lập, bản Tuyên ngôn độc lập của nước Việt Nam Dân chủ cộng hoà do Chủ tịch Hồ Chí Minh công bố trước quốc dân đồng bào cả nước đã khẳng định: “Tất cả mọi người đều sinh ra có quyền bình đẳng. Tạo hoá cho họ những quyền không ai có thể xâm phạm được; trong những quyền ấy, có quyền được sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc”. Hiến pháp nước Cộng hòa XHCN Việt Nam năm 2013 cũng đã khẳng định: “Quyền con người, quyền công dân về chính trị, dân sự, kinh tế, văn hóa, xã hội được công nhận, tôn trọng, bảo vệ và bảo đảm theo Hiến pháp và pháp luật”. Nghị quyết số 27-NQ/TƯ của Trung ương Đảng cũng xác định: “Lấy con người làm trung tâm, mục tiêu, chủ thể và động lực phát triển đất nước; Nhà nước tôn trọng, bảo đảm, bảo vệ quyền con người, quyền công dân”. Trong bản Tuyên ngôn của Liên hợp quốc về giáo dục và đào tạo quyền con người năm 2011 cũng đã xác định tầm quan trọng của việc giáo dục và đào tạo về nhân quyền trong việc góp phần thúc đẩy, bảo vệ và thực thi hiệu quả tất cả các quyền con người. Năm 2017, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Đề án 1309, đưa nội dung quyền con người vào chương trình giáo dục trong hệ thống giáo dục quốc dân. Năm 2021, Thủ tướng Chính phủ tiếp tục có Chỉ thị số 34/CT-TTg về việc tăng cường và mở rộng phạm vi giáo dục quyền con người không chỉ trong hệ thống giáo dục quốc dân mà tới cán bộ lãnh đạo, quản lý của hệ thống chính trị, lãnh đạo chủ chốt của các đơn vị sự nghiệp công lập và doanh nghiệp nhà nước.

Bộ Công an được Đảng, Nhà nước và nhân dân giao đảm nhận lĩnh vực an ninh trật tự (ANTT) với vai trò là nòng cốt theo 04 chức năng: Tham mưu, quản lý nhà nước (QLNN) về ANTT, phòng chống tội phạm (PCTP) và xây dựng Phong trào toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc. Trong tất cả các lĩnh vực trên đều có những tác động nhất định, có liên quan đến quyền con người, nhất là trong việc tham mưu xây dựng các văn bản pháp luật có liên quan đến ANTT (luật, pháp lệnh, văn bản pháp quy...); trong thực thi QLNN về ANTT (quản lý dân cư, giao thông, phòng cháy chữa cháy, xuất nhập cảnh, ngành nghề kinh doanh có điều kiện...); trong PCTP (điều tra bắt giữ, khám xét, thu giữ vật chứng, kê biên tài sản, xử lý hình sự, hành chính, quản lý giáo dục người vi phạm trong các Trại giam, nhà tạm giữ, Cơ sở giáo dục bắt buộc, Trường giáo dưỡng và công tác truyên truyền, vận động xây dựng phong trào; bảo vệ quyền bất khả xâm phạm; bảo vệ danh dự, nhân phẩm; bảo vệ phụ nữ, trẻ em...).

Thực hiện Đề án 1309 và Chỉ thị 34 theo chức năng, nhiệm vụ, trách nhiệm được phân công, Bộ Công an đã làm tốt công tác quán triệt triển khai, ban hành văn bản lãnh đạo, chỉ đạo đến nay đạt kết quả nổi bật như:

(1) Đã tham mưu với Đảng, Nhà nước ban hành nhiều chủ trương, chính sách, pháp luật về bảo vệ ANTT, trong đó có nhiều nội dung về bảo đảm quyền con người, như: Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017); Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2021); Luật Thi hành tạm giữ, tạm giam năm 2015; Luật Tín ngưỡng, tôn giáo năm 2016; Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2020; Luật Lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở năm 2023... Từ đó cũng đã xác lập nhiều nội dung về cơ sở pháp lý đối với các quyền con người, quyền công dân và trách nhiệm của tổ chức, cá nhân có chức năng, thẩm quyền. Bên cạnh đó, Bộ Công an đã tham mưu hàng trăm báo cáo gửi Bộ Chính trị, Ban Bí thư để tham mưu, kiến nghị, đề xuất các vấn đề liên quan đến hoạt động của các thế lực thù địch lợi dụng dân chủ, nhân quyền bóp méo sự thật, nói sai sự thật về nhân quyền Việt Nam và các hoạt động hậu thuẫn, tài trợ, huấn luyện nhằm thúc đẩy “xã hội dân sự”...

(2) Đã tập trung chỉ đạo việc lồng ghép các nội dung quyền con người vào giáo trình, bài giảng, tài liệu bồi dưỡng trong nhiều môn học ở các trình độ đào tạo từ trung cấp, đại học, thạc sĩ, tiến sĩ tại các học viện, trường Công an nhân dân (CAND). Ban hành 03 chương trình khung huấn luyện công dân thực hiện nghĩa vụ tham gia CAND, trong đó có chuyên đề “Một số vấn đề cơ bản về quyền con người”; phê duyệt, ban hành nhiều chương trình bồi dưỡng có các chuyên đề chuyên sâu về quyền con người cho các đối tượng cụ thể như: giảng viên, giáo viên, cán bộ quản lý giáo dục các học viện, trường CAND; cán bộ thực thi nhiệm vụ trên các lĩnh vực công tác Công an. Phối hợp với Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh và các cơ quan có liên quan hoàn thành biên soạn tài liệu và đã tổ chức 23 lớp tập huấn về nội dung quyền con người cho 2.510 giảng viên các học viện, trường CAND và cán bộ thực thi pháp luật.

Trong chương trình đào tạo cao cấp lý luận chính trị, đã đưa nội dung giáo dục về quyền con người thành 01 môn học độc lập “Lý luận và pháp luật về quyền con người”, có tổng thời lượng là 30 tiết; qua đó góp phần cập nhật kiến thức về quyền con người một cách bài bản, có hệ thống cho đội ngũ cán bộ, lãnh đạo chủ chốt các cấp trong lực lượng CAND.  Bên cạnh đó, Bộ Công an cũng thường xuyên chỉ đạo các cơ quan báo chí, truyền thông trong CAND đẩy mạnh công tác tuyên truyền, góp phần tạo sự chuyển biến sâu sắc trong nhận thức của cán bộ, chiến sĩ và nhân dân về ý nghĩa, tầm quan trọng và trách nhiệm bảo vệ quyền con người, quyền công dân trong thực thi công vụ.

(3) Hiện tại, Bộ Công an đang quản lý hàng chục vạn phạm nhân, trại viên, học sinh tại các trại giam, cơ sở giáo dục bắt buộc, trường giáo dưỡng. Đây là những cơ sở hoạt động có tính chất đặc thù trực thuộc Bộ Công an, không thuộc hệ thống giáo dục quốc dân mà chủ yếu phục vụ mục đích giáo dục pháp luật, cải tạo và hướng nghiệp.

Trong những năm qua, lãnh đạo Bộ Công an đã chỉ đạo thực hiện tốt các quy định về bảo đảm quyền con người trong các cơ sở này, như: được bảo hộ tính mạng, sức khỏe, tài sản; được bảo đảm chế độ ăn, ở, mặc; được tham gia hoạt động thể dục, thể thao, văn hóa, văn nghệ; được bảo đảm quyền khiếu nại, tố cáo; được đề nghị xét đặc xá, bồi thường thiệt hại theo quy định của pháp luật... Bên cạnh đó, Bộ Công an cũng đã chỉ đạo thực hiện nghiêm túc chế độ học văn hóa, học nghề của học sinh (tại các Trường giáo dưỡng) và chế độ học tập, sinh hoạt của trại viên (tại các cơ sở giáo dục) theo đúng quy định.

(4) Đã tham mưu cho Ban Chỉ đạo Nhân quyền của Chính phủ tổ chức 15 hội nghị tập huấn toàn quốc về công tác nhân quyền, trên 30 hội nghị, hội thảo theo chuyên đề, trên 50 cuộc tập huấn nhân quyền cấp cơ sở, trong đó có lồng ghép nội dung quyền con người để truyền đạt cho Ban Chỉ đạo nhân quyền của 63 địa phương nhằm nâng cao nhận thức, tạo sự chuyển biến rõ nét về hành động cho đội ngũ cán bộ cấp cơ sở trong thúc đẩy và bảo vệ quyền con người.

Về vấn đề đặt ra trong thời gian tới, Bộ Công an tiếp tục bám sát các nhiệm vụ được phân công trong Quyết định số 1309, Chỉ thị số 34 để lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện nghiêm túc, hiệu quả. Tăng cường hơn nữa mối quan hệ phối hợp với các bộ, ban, ngành trong quá trình thực hiện Đề án, tiếp tục đưa nội dung quyền con người vào chương trình giáo dục trong Công an nhân dân một cách sâu rộng, hiệu quả; chỉ đạo nghiên cứu xây dựng giáo trình về quyền con người để sử dụng thống nhất trong tất cả các cơ sở đào tạo của lực lượng CAND và các tài liệu tập huấn chuyên sâu cho từng lực lượng chuyên biệt, nhất là các lực lượng có chức năng trực tiếp liên quan đến thực thi các quyền con người. Tiếp tục chỉ đạo các đơn vị chức năng thực hiện tốt việc tuyên truyền về kết quả giáo dục quyền con người của Việt Nam nói chung và của Bộ Công an nói riêng nhằm nâng cao vị thế, uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế, đấu tranh phản bác thông tin xuyên tạc, sai lệch về tình hình nhân quyền Việt Nam. Đồng thời, chỉ đạo các đơn vị chức năng kiên quyết đấu tranh, xử lý đối với những đối tượng, cá nhân, tổ chức có hành vi vi phạm, xâm hại đến quyền con người.

Để thực hiện tốt Đề án trong thời gian tới, Bộ Công an xin có một số đề nghị sau đây:

(1) Đề nghị Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh phối hợp với Ban Chỉ đạo Nhân quyền của Chính phủ và bộ, ngành liên quan xây dựng giáo trình đào tạo về quyền con người để sử dụng thống nhất trong phạm vi cả nước; đưa vấn đề quyền con người trở thành một môn học chính thức (không chỉ dừng lại là lồng ghép); trong đó đề nghị xây dựng các tài liệu chuyên biệt cho từng đối tượng cụ thể cho phù hợp; đề nghị biên soạn giáo trình, tổ chức giảng dạy vấn đề quyền con người cho phạm nhân, trại viên, học sinh tại các trại giam, cơ sở giáo dục, trường giáo dưỡng nhằm giáo dục, cải tạo giúp các đối tượng này hướng thiện, sớm tái hòa nhập cộng đồng.

(2) Đề nghị Chính phủ cân nhắc mở rộng phạm vi đối tượng, nhất là cán bộ, đảng viên thực thi công vụ liên quan trực tiếp đến quyền con người, quyền công dân ở cấp cơ sở (hiện nay, Đề án mới đang tập trung vào đối tượng trong hệ thống giáo dục quốc dân và cán bộ lãnh đạo, quản lý của hệ thống chính trị; lãnh đạo chủ chốt của các đơn vị sự nghiệp công lập và doanh nghiệp nhà nước). Đồng thời sớm chỉ đạo tổng kết việc thực hiện Đề án 1309, Chỉ thị 34 để đánh giá toàn diện về những kết quả đã đạt được, khó khăn, vướng mắc và nguyên nhân để có các giải pháp khả thi, hiệu quả, thiết thực hơn nữa trong thời gian tới và cấp đủ kinh phí theo kế hoạch đã được phê duyệt.

Xin chúc các đồng chí sức khoẻ và thành công!

Xin cảm ơn các đồng chí!