Bài phát biểu của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính tại Hội nghị toàn quốc về giáo dục quyền con người

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính phát biểu tại Hội nghị toàn quốc về Giáo dục quyền con người

- Thưa đồng chí GS.TS Nguyễn Xuân Thắng, Uỷ viên Bộ Chính trị, Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh!

- Thưa các đồng chí Ủy viên Trung ương Đảng, Lãnh đạo các Bộ, Ban, ngành ở Trung ương và lãnh đạo các địa phương;

- Thưa toàn thể các đồng chí và quý vị đại biểu!

Hôm nay, chúng ta tổ chức Hội nghị toàn quốc về giáo dục quyền con người đúng dịp kỷ niệm 76 năm ngày Đại hội đồng Liên hợp quốc thông qua bản Tuyên ngôn phổ quát về quyền con người (10/12/1948 - 10/12/2024). Điều này có ý nghĩa hết sức quan trọng, gửi thông điệp với thế giới về vấn đề bảo vệ quyền con người và giáo dục quyền con người của Việt Nam; khẳng định chúng ta thực hiện thường xuyên, xuyên suốt, có chủ trương, có đường lối, có kế hoạch, có đề án, có các nội dung cụ thể. Và chúng ta thực hiện với tất cả trách nhiệm của mình, không mang tính hình thức.

Tại Hội nghị hôm nay, chúng ta đã được nghe những tham luận, phát biểu mang tầm lý luận cao, có tính thực tiễn sâu rộng, đặc biệt là bài tham luận của GS.TS. Nguyễn Xuân Thắng, Uỷ viên Bộ Chính trị, Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương. Tôi cơ bản thống nhất với tham luận, ý kiến phát biểu của các đồng chí và quý vị đại biểu, đồng thời xin gợi mở, chia sẻ trên 03 nội dung chính sau đây:

I. Vấn đề quyền con người ở Việt Nam

Ở Việt Nam chúng ta, bảo đảm quyền con người luôn song hành cùng với giáo dục quyền con người. Quyền con người và giáo dục quyền con người là trung tâm, là chủ thể của phát triển con người. Do vậy, bảo đảm quyền con người và giáo dục quyền con là hai mặt song song của một quá trình.

Giáo dục quyền con người có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với đời sống xã hội, qua đó giúp mọi người nâng cao nhận thức, hiểu biết và có ý thức tự bảo vệ các quyền của bản thân, tôn trọng nhân phẩm, các quyền tự do của người khác; ý thức về trách nhiệm, nghĩa vụ của công dân đối với Nhà nước và xã hội. Đây là vấn đề vừa mang tính toàn dân, vừa toàn diện của cả nước, mang tính toàn cầu. Trong chương trình của Liên hợp quốc, vấn đề này cũng được đặt ra rất sớm, từ năm 1948 với Tuyên ngôn phổ quát về quyền con người. Kể từ đó đến nay, Liên hợp quốc đã thông qua 5 giai đoạn giáo dục quyền con người, trong đó giai đoạn thứ 5 chính thức phát động trên toàn thế giới vào ngày 10/12/2024.

Đối với Việt Nam, Đảng và Nhà nước đã thể hiện cam kết mạnh mẽ trong công tác giáo dục quyền con người thông qua các văn bản chỉ đạo quan trọng. Ban Bí thư Trung ương Đảng đã ban hành Chỉ thị số 12/CT-TW (ngày 12/7/1992) và Chỉ thị số 44/CT-TW (ngày 20/7/2010) về quyền con người, nhấn mạnh vai trò của giáo dục quyền con người trong việc nâng cao nhận thức và thực hiện quyền cơ bản của người dân. Đồng thời, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Đề án đưa nội dung quyền con người vào chương trình giáo dục trong hệ thống giáo dục quốc dân qua Quyết định số 1309/QĐ-TTg (ngày 05/9/2017) và tiếp tục chỉ đạo triển khai mạnh mẽ Đề án qua Chỉ thị số 34/CT-TTg (ngày 21/12/2021), nhằm tích hợp các nội dung về quyền con người vào chương trình giảng dạy. Những nỗ lực này khẳng định cam kết của Đảng và Nhà nước trong việc bảo vệ và thúc đẩy quyền con người tại Việt Nam.

Quyền con người, giáo dục quyền con người là một trong những nội dung cốt lõi của tư tưởng Hồ Chí Minh, là quan điểm xuyên suốt, nhất quán trong đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, là vấn đề mang tính toàn dân, toàn diện của đất nước ta.

Ngay từ khi ra đời, Đảng ta đã nói về nhân quyền. Mục tiêu của Đảng ta không có gì khác là mang lại độc lập, tự do cho dân tộc và ấm no, hạnh phúc của người dân. Trong bản Tuyên ngôn độc lập khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, bốn thành tố rất quan trọng mà Bác Hồ kính yêu đặt vấn đề là quyền bình đẳng, quyền được sống, quyền được hưởng tự do và quyền được mưu cầu hạnh phúc. Các quyền này không ai có thể xâm phạm được.

Hiến pháp năm 2013 có 120 điều, trong đó có 36 điều về quyền con người. Quyền con người về chính trị, dân sự, kinh tế, văn hóa và xã hội được công nhận, tôn trọng, bảo vệ và bảo đảm theo Hiến pháp và pháp luật. Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng cũng khẳng định Nhân dân là trung tâm, là chủ thể, là động lực của công cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; mọi chủ trương, chính sách phải được thực hiện và xuất phát từ cuộc sống, nguyện vọng, quyền và lợi ích chính đáng của Nhân dân; lấy hạnh phúc, ấm no của Nhân dân làm mục tiêu phấn đấu.

Trong giai đoạn phát triển mới, chúng ta đề ra 2 mục tiêu chiến lược: đến năm 2030, Việt Nam là nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại và có thu nhập trung bình cao; đến năm 2045, Việt Nam là nước phát triển có thu nhập cao. Các mục tiêu này bao gồm 4 nội hàm chính là quyền bình đẳng, quyền được sống, quyền được tự do và quyền được mưu cầu hạnh phúc. Có thể nói, quan điểm xuyên suốt và nhất quán của Đảng ta là để bảo vệ quyền con người và giáo dục quyền con người, thực hiện quyền được sống, quyền được tự do và quyền được hạnh phúc của Nhân dân.

II. Về kết quả bảo vệ quyền con người và giáo dục quyền con người của Việt Nam

Thời gian qua, bảo đảm quyền con người và giáo dục quyền con người của Việt Nam đạt được nhiều kết quả quan trọng. Điều này thể hiện trên 08 điểm sau đây:

Thứ nhất, đời sống vật chất, tinh thần của người dân không ngừng được nâng lên. Sau 40 năm, chúng ta từ một nước nghèo nàn lạc hậu, trải qua chiến tranh, tỷ lệ hộ nghèo của chúng ta từ 67% vào những năm 80, đến năm 2023 chỉ còn 1,93%. Năm 2024 chúng ta đang cố gắng giảm tỷ lệ này xuống còn 1% hộ nghèo đa chiều theo tiêu chuẩn mới. Đây chính là việc bảo đảm thực hiện quyền con người thoát ra khỏi đói nghèo, quyền được sống, quyền được tự do và quyền được mưu cầu hạnh phúc. Mục tiêu lớn nhất của Việt Nam là làm sao cho trên 100 triệu người dân được sống trong tự do, ấm no, hạnh phúc. Chỉ số phát triển con người của Việt Nam năm 2024 cũng có sự cải thiện rõ rệt, tăng 8 bậc từ vị trí 115 lên 107 trong bảng xếp hạng của Liên hợp quốc về chỉ số phát triển con người vào năm 2024. Trước tình hình thế giới phức tạp, nhưng chúng ta vẫn ổn định và phát triển; đồng thời bảo đảm an toàn, an ninh, an dân.

Thứ hai, trẻ em được nuôi dưỡng, tạo mọi điều kiện đến trường, mọi người dân đều được khuyến học trên nền tảng giáo dục quốc dân ngày càng phát triển và một xã hội học tập. Mục tiêu xuyên suốt của chúng ta là lấy con người là trung tâm, là chủ thể, là mục tiêu, là nguồn lực, là động lực quan trọng nhất cho sự phát triển. Chúng ta không hy sinh công bằng, tiến bộ xã hội, an sinh xã hội, môi trường để chạy theo tăng trưởng đơn thuần. An sinh xã hội là bảo đảm cuộc sống cho người có công với cách mạng, người yếu thế, người dân ở vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc thiểu số, các đối tượng bảo trợ xã hội...

Lưới an sinh xã hội của chúng ta là bao trùm, toàn diện và hội nhập. Công bằng xã hội, tiến bộ xã hội là các chính sách xuyên suốt vì con người. Và đặc biệt là tiếp cận bình đẳng về giáo dục và y tế. Bình đẳng, bác ái chính là ở điểm này.

Đến nay, chúng ta đã phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ em 5 tuổi, tỷ lệ huy động học sinh đi học đúng độ tuổi cấp tiểu học đạt 99,7%. Tỷ lệ học sinh hoàn thành chương trình giáo dục trung học cơ sở đạt 90,7%. Bên cạnh đó, chúng ta không để ai bị đói, bị rét, không để người dân có bệnh mà không được chữa bệnh, không để trẻ em không được đến trường. Nhân quyền là được tiếp cận bình đẳng, không có ai bị bỏ lại phía sau.

Thứ ba, thanh niên trong độ tuổi lao động, người có nhu cầu tham gia lao động có nhiều cơ hội việc làm để làm giàu cho bản thân, gia đình và quê hương, đất nước. Đến nay cả nước có 51,6 triệu lao động có việc làm, chiếm 98% lực lượng lao động. Quyền được làm việc của người dân được bảo đảm.

Thứ tư, tuổi thọ trung bình của Việt Nam tăng từ 65,5 tuổi năm 1993 lên 74,5 tuổi năm 2023, cao hơn trung bình thế giới là 73 tuổi. Nhà nước hiện trợ cấp thường xuyên cho trên 1,13 triệu người có công với cách mạng, với kinh phí khoảng 30.000 tỷ đồng/năm.

Thứ năm, người yếu thế, người có hoàn cảnh khó khăn, bị ảnh hưởng bởi thiên tai, bão lũ được hỗ trợ. Người nghèo được tạo điều kiện để tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản và thoát nghèo bền vững, bảo đảm công bằng xã hội, an sinh xã hội. Hiện nay Nhà nước đang trợ cấp thường xuyên cho gần 3,4 triệu đối tượng bảo trợ xã hội và gần 355.000 hộ gia đình, cá nhân nhận chăm sóc, nuôi dưỡng hằng tháng.

Thứ sáu, Việt Nam cũng đã có những tiến bộ trong công tác bảo vệ và thúc đẩy quyền bình đẳng giới. Theo Báo cáo Khoảng cách giới toàn cầu của Diễn đàn Kinh tế Thế giới, chỉ số bình đẳng giới của Việt Nam đã tăng từ vị trí 87 vào năm 2021 lên vị trí 72 trong số 146 quốc gia vào năm 2023.

Thứ bảy, mọi người dân đều được sống trong môi trường hòa bình, độc lập, tự chủ; quyền được giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội được bảo đảm. Mọi người dân đều được hưởng quyền tự do, dân chủ, tự do tín ngưỡng, tôn giáo, tự do báo chí, tiếp cận thông tin, tự do sáng tạo và bình đẳng trước pháp luật... Chỉ số phát triển bền vững (SDG) của Việt Nam năm 2024 tăng một bậc so với năm 2023, xếp thứ 54 trên 166 quốc gia được xếp hạng.

Thứ tám, Việt Nam được bầu là thành viên và đang tích cực tham gia các hoạt động của Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2023-2025. Đặc biệt, trong 07 năm qua, Đề án giáo dục quyền con người đã được triển khai đồng bộ, toàn diện và cơ bản bảo đảm đúng tiến độ, chất lượng và hiệu quả; trong đó Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh - cơ quan chủ trì Đề án đã tập trung triển khai thực hiện và hoàn thành tốt hầu hết các hoạt động theo Kế hoạch tổng thể đề ra.

Thay mặt Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ ghi nhận và biểu dương sự nỗ lực và kết quả tổ chức triển khai hiệu quả của các bộ, ngành, địa phương trong việc bảo đảm quyền con người và giáo dục quyền con người; đặc biệt Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh đã thực hiện tốt vai trò chủ trì, chủ động phối hợp chặt chẽ, tích cực hỗ trợ các cơ quan liên quan về chuyên môn, nghiệp vụ, nhất là cung cấp kiến thức, kỹ năng về quyền con người.

III. Quan điểm, nhiệm vụ, giải pháp trong thời gian tới

Bước vào kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình phát triển giàu mạnh, thịnh vượng, chúng ta cần phát huy những kết quả đã đạt được, thực hiện tốt hơn nữa các chủ trương, đường lối của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước về quyền con người và giáo dục quyền con người; tiếp tục thực hiện đồng bộ, toàn diện và hiệu quả các mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp nhằm bảo đảm, bảo vệ quyền con người và giáo dục quyền con người; trong đó lưu ý một số nội dung trọng tâm sau đây:

Trước hết, về quan điểm chỉ đạo:

Thứ nhất, bảo vệ quyền con người, giáo dục quyền con người là nhiệm vụ của toàn dân, có tính bao trùm toàn diện và của cả nước;

Thứ hai, bảo vệ quyền con người và giáo dục con người phải được đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước và sự tham gia của người dân;

Thứ ba, bảo vệ quyền con người và giáo dục quyền con người là chương trình chính thức, không phải là kết hợp, phải được đặt trong tổng thể giáo dục của chúng ta với phương châm: học sinh là trung tâm, là chủ thể; thầy cô là động lực, và nhà trường là bệ đỡ; gia đình là điểm tựa, xã hội là nền tảng.

Về các nhóm nhiệm vụ, giải pháp

(1) Vấn đề bảo đảm quyền con người, gồm 4 khía cạnh:

Một là, được sống vui, sống khỏe, sống an toàn, sống xanh.

Hai là, được tự do hoạt động trong khuôn khổ của Hiến pháp và pháp luật để phát huy tối đa lợi ích của bản thân mình và đóng góp lợi ích cho cộng đồng, cho xã hội.

Ba là, người Việt Nam ngày càng được sống ấm no, hạnh phúc.

Bốn là, tiếp cận bình đẳng, không ai bị bỏ lại phía sau.

Đề nghị các bộ, cơ quan liên quan, các địa phương theo chức năng, nhiệm vụ, thẩm quyền:

i) Tiếp tục triển khai đồng bộ, hiệu quả chủ trương, đường lối của Đảng; cơ chế, chính sách, pháp luật của Nhà nước về bảo đảm quyền con người; thể chế hóa đầy đủ và thực hiện hiệu quả các nội dung về quyền con người đã được Hiến pháp năm 2013 quy định;

ii) Đưa quyền con người, tiếp cận dựa trên quyền con người trở thành một yêu cầu và chỉ tiêu đánh giá bắt buộc trong các hoạt động xây dựng và thực thi chính sách, pháp luật;

iii) Tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng chính sách xã hội theo hướng toàn diện, hiện đại, bao trùm, bền vững và hội nhập, trên tinh thần lấy người dân là trung tâm, là chủ thể; thực hiện tốt chính sách bảo đảm an sinh xã hội, giảm nghèo bền vững, trợ giúp các đối tượng yếu thế. Tăng cường vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội trong việc tuyên truyền, giám sát và thúc đẩy sự tôn trọng, bảo vệ, bảo đảm quyền con người trong toàn xã hội;

iv) Tham gia có trách nhiệm, thúc đẩy đối thoại, hợp tác trong khuôn khổ Hội đồng Nhân quyền và các nước có liên quan, các tổ chức khu vực, các cơ chế của Liên hợp quốc về quyền con người nhằm giải quyết những các vấn đề liên quan đến nhân quyền, nhân đạo.

(2) Đối với Đề án đưa ra nội dung quyền con người vào chương trình giáo dục trong hệ thống giáo dục quốc dân.

- Các cơ quan tham gia Ban điều hành Đề án, Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và các cơ quan có liên quan, các cơ sở giáo dục, đào tạo tập trung rà soát, phấn đấu cao nhất, hoàn thành tốt nhất tất cả các nhiệm vụ, mục tiêu của Đề án.

- Bộ Giáo dục và Đào tạo chủ trì, phối hợp với Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh và các cơ quan liên quan xác định Chương trình giáo dục quyền con người là chương trình chính thức, nằm trong tổng thể của hệ thống giáo dục quốc dân; xây dựng môn học quyền con người là môn học độc lập trong các cơ sở giáo dục, đào tạo, trong đó, học sinh là trung tâm, là chủ thể; thầy cô là động lực, và nhà trường là bệ đỡ; gia đình là điểm tựa, xã hội là nền tảng; thực hiện học tập suốt đời. Bảo vệ quyền con người và giáo dục quyền con người là công việc thường xuyên, liên tục, cần được triển khai đồng bộ, hiệu quả được đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước và sự tham gia của người dân.

- Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh khẩn trương hoàn thiện các tài liệu giáo dục, biên soạn giáo trình chuẩn quốc gia, sách tham khảo về quyền con người phù hợp với từng nhóm đối tượng người học, bảo đảm tính hệ thống, tính liên thông của tài liệu, gắn kết lý luận với thực tiễn, kinh nghiệm Việt Nam và quốc tế; phối hợp chặt chẽ với Bộ Giáo dục và Đào tạo trong việc xây dựng văn bản hướng dẫn về sử dụng giáo trình, các tài liệu giáo dục quyền con người trong các cấp học; tiếp tục tổ chức tập huấn, bồi dưỡng kiến thức quyền con người, phát triển đội ngũ chuyên gia, giáo viên giảng dạy quyền con người; hoàn thành việc triển khai đưa nội dung giáo dục quyền con người vào các cơ sở giáo dục đại học trong năm học 2025 - 2026.

- Bộ Tài chính tăng cường hướng dẫn, hỗ trợ các cơ quan tham gia thực hiện Đề án, Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương trong việc xây dựng kế hoạch tài chính, bố trí kinh phí, bảo đảm nguồn lực để các cơ quan thực hiện tốt các nhiệm vụ được phân công.

- Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan trong hệ thống chính trị tăng cường tuyên truyền về bảo đảm quyền con người và giáo dục quyền con người tại Việt Nam, nhất là quan điểm, đường lối, chủ trương nhất quán của Đảng, Nhà nước, làm cơ sở cho đấu tranh chống các luận điệu sai trái, thù địch về quyền con người.

- Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh chủ trì, phối hợp với các cơ quan tham gia Ban điều hành Đề án chủ động tiến hành tổng kết quá trình thực hiện Đề án trong giai đoạn 2017-2025; đồng thời nghiên cứu trình Ban Bí thư Trung ương Đảng ban hành Chỉ thị về giáo dục quyền con người trong tình hình mới vào Quý II năm 2025; xây dựng Đề án giáo dục quyền con người cho giai đoạn tiếp theo (2026 - 2030), báo cáo Thủ tướng Chính phủ trong Quý II năm 2025.

(3) Đồng thời, Thủ tướng Chính phủ đề nghị Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh khẩn trương thực hiện Kết luận của Bộ Chính trị về Chiến lược phát triển Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, trong đó tiếp tục khẳng định vai trò, vị trí quan trọng hàng đầu của Học viện là Trung tâm quốc gia nghiên cứu khoa học lý luận chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, nghiên cứu khoa học lý luận chính trị, khoa học lãnh đạo quản lý, khoa học xã hội và nhân văn, phát triển tư duy, nhận thức mới về con người và quyền con người xã hội chủ nghĩa; đào tạo bồi dưỡng đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp, nhất là cấp chiến lược, góp phần xây dựng Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh.

Yêu cầu các Bộ: Tài chính, Nội vụ chủ động, tích cực, phối hợp chặt chẽ với Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh khẩn trương xây dựng các cơ chế, chính sách phù hợp để góp phần phát huy hơn nữa vai trò của Học viện, nhất là trong thực hiện các chức năng, nhiệm vụ được giao trong tình hình mới.

Thưa các đồng chí, quý vị đại biểu!

Tôi tin tưởng rằng, các cơ quan tham gia Đề án sẽ thực hiện đồng bộ, toàn diện và hiệu quả các mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp bảo đảm, bảo vệ quyền con người và giáo dục quyền con người nêu trên, góp phần xây dựng một xã hội tôn trọng quyền con người, bảo đảm tốt quyền con người của từng người dân trên tinh thần “không để ai bị bỏ lại phía sau”.

Nhân dịp năm mới 2025 sắp đến, tôi thay mặt Chính phủ kính chúc đồng chí GS. TS. Nguyễn Xuân Thắng, các đồng chí đại biểu và toàn thể các đồng chí sức khỏe, hạnh phúc và thành công. Xin trân trọng cảm ơn!

Bài phát biểu của Thủ tướng Chính  phủ Phạm Minh Chính tại Hội nghị toàn quốc về giáo dục quyền con người

- Thưa đồng chí GS.TS Nguyễn Xuân Thắng, Uỷ viên Bộ Chính trị, Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh!

- Thưa các đồng chí Ủy viên Trung ương Đảng, Lãnh đạo các Bộ, Ban, ngành ở Trung ương và lãnh đạo các địa phương;

- Thưa toàn thể các đồng chí và quý vị đại biểu!

Hôm nay, chúng ta tổ chức Hội nghị toàn quốc về giáo dục quyền con người đúng dịp kỷ niệm 76 năm ngày Đại hội đồng Liên hợp quốc thông qua bản Tuyên ngôn phổ quát về quyền con người (10/12/1948 - 10/12/2024). Điều này có ý nghĩa hết sức quan trọng, gửi thông điệp với thế giới về vấn đề bảo vệ quyền con người và giáo dục quyền con người của Việt Nam; khẳng định chúng ta thực hiện thường xuyên, xuyên suốt, có chủ trương, có đường lối, có kế hoạch, có đề án, có các nội dung cụ thể. Và chúng ta thực hiện với tất cả trách nhiệm của mình, không mang tính hình thức.

Tại Hội nghị hôm nay, chúng ta đã được nghe những tham luận, phát biểu mang tầm lý luận cao, có tính thực tiễn sâu rộng, đặc biệt là bài tham luận của GS.TS. Nguyễn Xuân Thắng, Uỷ viên Bộ Chính trị, Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương. Tôi cơ bản thống nhất với tham luận, ý kiến phát biểu của các đồng chí và quý vị đại biểu, đồng thời xin gợi mở, chia sẻ trên 03 nội dung chính sau đây:

I. Vấn đề quyền con người ở Việt Nam

Ở Việt Nam chúng ta, bảo đảm quyền con người luôn song hành cùng với giáo dục quyền con người. Quyền con người và giáo dục quyền con người là trung tâm, là chủ thể của phát triển con người. Do vậy, bảo đảm quyền con người và giáo dục quyền con là hai mặt song song của một quá trình.

Giáo dục quyền con người có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với đời sống xã hội, qua đó giúp mọi người nâng cao nhận thức, hiểu biết và có ý thức tự bảo vệ các quyền của bản thân, tôn trọng nhân phẩm, các quyền tự do của người khác; ý thức về trách nhiệm, nghĩa vụ của công dân đối với Nhà nước và xã hội. Đây là vấn đề vừa mang tính toàn dân, vừa toàn diện của cả nước, mang tính toàn cầu. Trong chương trình của Liên hợp quốc, vấn đề này cũng được đặt ra rất sớm, từ năm 1948 với Tuyên ngôn phổ quát về quyền con người. Kể từ đó đến nay, Liên hợp quốc đã thông qua 5 giai đoạn giáo dục quyền con người, trong đó giai đoạn thứ 5 chính thức phát động trên toàn thế giới vào ngày 10/12/2024.

Đối với Việt Nam, Đảng và Nhà nước đã thể hiện cam kết mạnh mẽ trong công tác giáo dục quyền con người thông qua các văn bản chỉ đạo quan trọng. Ban Bí thư Trung ương Đảng đã ban hành Chỉ thị số 12/CT-TW (ngày 12/7/1992) và Chỉ thị số 44/CT-TW (ngày 20/7/2010) về quyền con người, nhấn mạnh vai trò của giáo dục quyền con người trong việc nâng cao nhận thức và thực hiện quyền cơ bản của người dân. Đồng thời, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Đề án đưa nội dung quyền con người vào chương trình giáo dục trong hệ thống giáo dục quốc dân qua Quyết định số 1309/QĐ-TTg (ngày 05/9/2017) và tiếp tục chỉ đạo triển khai mạnh mẽ Đề án qua Chỉ thị số 34/CT-TTg (ngày 21/12/2021), nhằm tích hợp các nội dung về quyền con người vào chương trình giảng dạy. Những nỗ lực này khẳng định cam kết của Đảng và Nhà nước trong việc bảo vệ và thúc đẩy quyền con người tại Việt Nam.

Quyền con người, giáo dục quyền con người là một trong những nội dung cốt lõi của tư tưởng Hồ Chí Minh, là quan điểm xuyên suốt, nhất quán trong đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, là vấn đề mang tính toàn dân, toàn diện của đất nước ta.

Ngay từ khi ra đời, Đảng ta đã nói về nhân quyền. Mục tiêu của Đảng ta không có gì khác là mang lại độc lập, tự do cho dân tộc và ấm no, hạnh phúc của người dân. Trong bản Tuyên ngôn độc lập khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, bốn thành tố rất quan trọng mà Bác Hồ kính yêu đặt vấn đề là quyền bình đẳng, quyền được sống, quyền được hưởng tự do và quyền được mưu cầu hạnh phúc. Các quyền này không ai có thể xâm phạm được.

Hiến pháp năm 2013 có 120 điều, trong đó có 36 điều về quyền con người. Quyền con người về chính trị, dân sự, kinh tế, văn hóa và xã hội được công nhận, tôn trọng, bảo vệ và bảo đảm theo Hiến pháp và pháp luật. Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng cũng khẳng định Nhân dân là trung tâm, là chủ thể, là động lực của công cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; mọi chủ trương, chính sách phải được thực hiện và xuất phát từ cuộc sống, nguyện vọng, quyền và lợi ích chính đáng của Nhân dân; lấy hạnh phúc, ấm no của Nhân dân làm mục tiêu phấn đấu.

Trong giai đoạn phát triển mới, chúng ta đề ra 2 mục tiêu chiến lược: đến năm 2030, Việt Nam là nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại và có thu nhập trung bình cao; đến năm 2045, Việt Nam là nước phát triển có thu nhập cao. Các mục tiêu này bao gồm 4 nội hàm chính là quyền bình đẳng, quyền được sống, quyền được tự do và quyền được mưu cầu hạnh phúc. Có thể nói, quan điểm xuyên suốt và nhất quán của Đảng ta là để bảo vệ quyền con người và giáo dục quyền con người, thực hiện quyền được sống, quyền được tự do và quyền được hạnh phúc của Nhân dân.

II. Về kết quả bảo vệ quyền con người và giáo dục quyền con người của Việt Nam

Thời gian qua, bảo đảm quyền con người và giáo dục quyền con người của Việt Nam đạt được nhiều kết quả quan trọng. Điều này thể hiện trên 08 điểm sau đây:

Thứ nhất, đời sống vật chất, tinh thần của người dân không ngừng được nâng lên. Sau 40 năm, chúng ta từ một nước nghèo nàn lạc hậu, trải qua chiến tranh, tỷ lệ hộ nghèo của chúng ta từ 67% vào những năm 80, đến năm 2023 chỉ còn 1,93%. Năm 2024 chúng ta đang cố gắng giảm tỷ lệ này xuống còn 1% hộ nghèo đa chiều theo tiêu chuẩn mới. Đây chính là việc bảo đảm thực hiện quyền con người thoát ra khỏi đói nghèo, quyền được sống, quyền được tự do và quyền được mưu cầu hạnh phúc. Mục tiêu lớn nhất của Việt Nam là làm sao cho trên 100 triệu người dân được sống trong tự do, ấm no, hạnh phúc. Chỉ số phát triển con người của Việt Nam năm 2024 cũng có sự cải thiện rõ rệt, tăng 8 bậc từ vị trí 115 lên 107 trong bảng xếp hạng của Liên hợp quốc về chỉ số phát triển con người vào năm 2024. Trước tình hình thế giới phức tạp, nhưng chúng ta vẫn ổn định và phát triển; đồng thời bảo đảm an toàn, an ninh, an dân.

Thứ hai, trẻ em được nuôi dưỡng, tạo mọi điều kiện đến trường, mọi người dân đều được khuyến học trên nền tảng giáo dục quốc dân ngày càng phát triển và một xã hội học tập. Mục tiêu xuyên suốt của chúng ta là lấy con người là trung tâm, là chủ thể, là mục tiêu, là nguồn lực, là động lực quan trọng nhất cho sự phát triển. Chúng ta không hy sinh công bằng, tiến bộ xã hội, an sinh xã hội, môi trường để chạy theo tăng trưởng đơn thuần. An sinh xã hội là bảo đảm cuộc sống cho người có công với cách mạng, người yếu thế, người dân ở vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc thiểu số, các đối tượng bảo trợ xã hội...

Lưới an sinh xã hội của chúng ta là bao trùm, toàn diện và hội nhập. Công bằng xã hội, tiến bộ xã hội là các chính sách xuyên suốt vì con người. Và đặc biệt là tiếp cận bình đẳng về giáo dục và y tế. Bình đẳng, bác ái chính là ở điểm này.

Đến nay, chúng ta đã phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ em 5 tuổi, tỷ lệ huy động học sinh đi học đúng độ tuổi cấp tiểu học đạt 99,7%. Tỷ lệ học sinh hoàn thành chương trình giáo dục trung học cơ sở đạt 90,7%. Bên cạnh đó, chúng ta không để ai bị đói, bị rét, không để người dân có bệnh mà không được chữa bệnh, không để trẻ em không được đến trường. Nhân quyền là được tiếp cận bình đẳng, không có ai bị bỏ lại phía sau.

Thứ ba, thanh niên trong độ tuổi lao động, người có nhu cầu tham gia lao động có nhiều cơ hội việc làm để làm giàu cho bản thân, gia đình và quê hương, đất nước. Đến nay cả nước có 51,6 triệu lao động có việc làm, chiếm 98% lực lượng lao động. Quyền được làm việc của người dân được bảo đảm.

Thứ tư, tuổi thọ trung bình của Việt Nam tăng từ 65,5 tuổi năm 1993 lên 74,5 tuổi năm 2023, cao hơn trung bình thế giới là 73 tuổi. Nhà nước hiện trợ cấp thường xuyên cho trên 1,13 triệu người có công với cách mạng, với kinh phí khoảng 30.000 tỷ đồng/năm.

Thứ năm, người yếu thế, người có hoàn cảnh khó khăn, bị ảnh hưởng bởi thiên tai, bão lũ được hỗ trợ. Người nghèo được tạo điều kiện để tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản và thoát nghèo bền vững, bảo đảm công bằng xã hội, an sinh xã hội. Hiện nay Nhà nước đang trợ cấp thường xuyên cho gần 3,4 triệu đối tượng bảo trợ xã hội và gần 355.000 hộ gia đình, cá nhân nhận chăm sóc, nuôi dưỡng hằng tháng.

Thứ sáu, Việt Nam cũng đã có những tiến bộ trong công tác bảo vệ và thúc đẩy quyền bình đẳng giới. Theo Báo cáo Khoảng cách giới toàn cầu của Diễn đàn Kinh tế Thế giới, chỉ số bình đẳng giới của Việt Nam đã tăng từ vị trí 87 vào năm 2021 lên vị trí 72 trong số 146 quốc gia vào năm 2023.

Thứ bảy, mọi người dân đều được sống trong môi trường hòa bình, độc lập, tự chủ; quyền được giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội được bảo đảm. Mọi người dân đều được hưởng quyền tự do, dân chủ, tự do tín ngưỡng, tôn giáo, tự do báo chí, tiếp cận thông tin, tự do sáng tạo và bình đẳng trước pháp luật... Chỉ số phát triển bền vững (SDG) của Việt Nam năm 2024 tăng một bậc so với năm 2023, xếp thứ 54 trên 166 quốc gia được xếp hạng.

Thứ tám, Việt Nam được bầu là thành viên và đang tích cực tham gia các hoạt động của Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2023-2025. Đặc biệt, trong 07 năm qua, Đề án giáo dục quyền con người đã được triển khai đồng bộ, toàn diện và cơ bản bảo đảm đúng tiến độ, chất lượng và hiệu quả; trong đó Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh - cơ quan chủ trì Đề án đã tập trung triển khai thực hiện và hoàn thành tốt hầu hết các hoạt động theo Kế hoạch tổng thể đề ra.

Thay mặt Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ ghi nhận và biểu dương sự nỗ lực và kết quả tổ chức triển khai hiệu quả của các bộ, ngành, địa phương trong việc bảo đảm quyền con người và giáo dục quyền con người; đặc biệt Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh đã thực hiện tốt vai trò chủ trì, chủ động phối hợp chặt chẽ, tích cực hỗ trợ các cơ quan liên quan về chuyên môn, nghiệp vụ, nhất là cung cấp kiến thức, kỹ năng về quyền con người.

III. Quan điểm, nhiệm vụ, giải pháp trong thời gian tới

Bước vào kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình phát triển giàu mạnh, thịnh vượng, chúng ta cần phát huy những kết quả đã đạt được, thực hiện tốt hơn nữa các chủ trương, đường lối của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước về quyền con người và giáo dục quyền con người; tiếp tục thực hiện đồng bộ, toàn diện và hiệu quả các mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp nhằm bảo đảm, bảo vệ quyền con người và giáo dục quyền con người; trong đó lưu ý một số nội dung trọng tâm sau đây:

Trước hết, về quan điểm chỉ đạo:

Thứ nhất, bảo vệ quyền con người, giáo dục quyền con người là nhiệm vụ của toàn dân, có tính bao trùm toàn diện và của cả nước;

Thứ hai, bảo vệ quyền con người và giáo dục con người phải được đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước và sự tham gia của người dân;

Thứ ba, bảo vệ quyền con người và giáo dục quyền con người là chương trình chính thức, không phải là kết hợp, phải được đặt trong tổng thể giáo dục của chúng ta với phương châm: học sinh là trung tâm, là chủ thể; thầy cô là động lực, và nhà trường là bệ đỡ; gia đình là điểm tựa, xã hội là nền tảng.

Về các nhóm nhiệm vụ, giải pháp

(1) Vấn đề bảo đảm quyền con người, gồm 4 khía cạnh:

Một là, được sống vui, sống khỏe, sống an toàn, sống xanh.

Hai là, được tự do hoạt động trong khuôn khổ của Hiến pháp và pháp luật để phát huy tối đa lợi ích của bản thân mình và đóng góp lợi ích cho cộng đồng, cho xã hội.

Ba là, người Việt Nam ngày càng được sống ấm no, hạnh phúc.

Bốn là, tiếp cận bình đẳng, không ai bị bỏ lại phía sau.

Đề nghị các bộ, cơ quan liên quan, các địa phương theo chức năng, nhiệm vụ, thẩm quyền:

i) Tiếp tục triển khai đồng bộ, hiệu quả chủ trương, đường lối của Đảng; cơ chế, chính sách, pháp luật của Nhà nước về bảo đảm quyền con người; thể chế hóa đầy đủ và thực hiện hiệu quả các nội dung về quyền con người đã được Hiến pháp năm 2013 quy định;

ii) Đưa quyền con người, tiếp cận dựa trên quyền con người trở thành một yêu cầu và chỉ tiêu đánh giá bắt buộc trong các hoạt động xây dựng và thực thi chính sách, pháp luật;

iii) Tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng chính sách xã hội theo hướng toàn diện, hiện đại, bao trùm, bền vững và hội nhập, trên tinh thần lấy người dân là trung tâm, là chủ thể; thực hiện tốt chính sách bảo đảm an sinh xã hội, giảm nghèo bền vững, trợ giúp các đối tượng yếu thế. Tăng cường vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội trong việc tuyên truyền, giám sát và thúc đẩy sự tôn trọng, bảo vệ, bảo đảm quyền con người trong toàn xã hội;

iv) Tham gia có trách nhiệm, thúc đẩy đối thoại, hợp tác trong khuôn khổ Hội đồng Nhân quyền và các nước có liên quan, các tổ chức khu vực, các cơ chế của Liên hợp quốc về quyền con người nhằm giải quyết những các vấn đề liên quan đến nhân quyền, nhân đạo.

(2) Đối với Đề án đưa ra nội dung quyền con người vào chương trình giáo dục trong hệ thống giáo dục quốc dân.

- Các cơ quan tham gia Ban điều hành Đề án, Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và các cơ quan có liên quan, các cơ sở giáo dục, đào tạo tập trung rà soát, phấn đấu cao nhất, hoàn thành tốt nhất tất cả các nhiệm vụ, mục tiêu của Đề án.

- Bộ Giáo dục và Đào tạo chủ trì, phối hợp với Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh và các cơ quan liên quan xác định Chương trình giáo dục quyền con người là chương trình chính thức, nằm trong tổng thể của hệ thống giáo dục quốc dân; xây dựng môn học quyền con người là môn học độc lập trong các cơ sở giáo dục, đào tạo, trong đó, học sinh là trung tâm, là chủ thể; thầy cô là động lực, và nhà trường là bệ đỡ; gia đình là điểm tựa, xã hội là nền tảng; thực hiện học tập suốt đời. Bảo vệ quyền con người và giáo dục quyền con người là công việc thường xuyên, liên tục, cần được triển khai đồng bộ, hiệu quả được đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước và sự tham gia của người dân.

- Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh khẩn trương hoàn thiện các tài liệu giáo dục, biên soạn giáo trình chuẩn quốc gia, sách tham khảo về quyền con người phù hợp với từng nhóm đối tượng người học, bảo đảm tính hệ thống, tính liên thông của tài liệu, gắn kết lý luận với thực tiễn, kinh nghiệm Việt Nam và quốc tế; phối hợp chặt chẽ với Bộ Giáo dục và Đào tạo trong việc xây dựng văn bản hướng dẫn về sử dụng giáo trình, các tài liệu giáo dục quyền con người trong các cấp học; tiếp tục tổ chức tập huấn, bồi dưỡng kiến thức quyền con người, phát triển đội ngũ chuyên gia, giáo viên giảng dạy quyền con người; hoàn thành việc triển khai đưa nội dung giáo dục quyền con người vào các cơ sở giáo dục đại học trong năm học 2025 - 2026.

- Bộ Tài chính tăng cường hướng dẫn, hỗ trợ các cơ quan tham gia thực hiện Đề án, Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương trong việc xây dựng kế hoạch tài chính, bố trí kinh phí, bảo đảm nguồn lực để các cơ quan thực hiện tốt các nhiệm vụ được phân công.

- Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan trong hệ thống chính trị tăng cường tuyên truyền về bảo đảm quyền con người và giáo dục quyền con người tại Việt Nam, nhất là quan điểm, đường lối, chủ trương nhất quán của Đảng, Nhà nước, làm cơ sở cho đấu tranh chống các luận điệu sai trái, thù địch về quyền con người.

- Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh chủ trì, phối hợp với các cơ quan tham gia Ban điều hành Đề án chủ động tiến hành tổng kết quá trình thực hiện Đề án trong giai đoạn 2017-2025; đồng thời nghiên cứu trình Ban Bí thư Trung ương Đảng ban hành Chỉ thị về giáo dục quyền con người trong tình hình mới vào Quý II năm 2025; xây dựng Đề án giáo dục quyền con người cho giai đoạn tiếp theo (2026 - 2030), báo cáo Thủ tướng Chính phủ trong Quý II năm 2025.

(3) Đồng thời, Thủ tướng Chính phủ đề nghị Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh khẩn trương thực hiện Kết luận của Bộ Chính trị về Chiến lược phát triển Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, trong đó tiếp tục khẳng định vai trò, vị trí quan trọng hàng đầu của Học viện là Trung tâm quốc gia nghiên cứu khoa học lý luận chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, nghiên cứu khoa học lý luận chính trị, khoa học lãnh đạo quản lý, khoa học xã hội và nhân văn, phát triển tư duy, nhận thức mới về con người và quyền con người xã hội chủ nghĩa; đào tạo bồi dưỡng đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp, nhất là cấp chiến lược, góp phần xây dựng Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh.

Yêu cầu các Bộ: Tài chính, Nội vụ chủ động, tích cực, phối hợp chặt chẽ với Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh khẩn trương xây dựng các cơ chế, chính sách phù hợp để góp phần phát huy hơn nữa vai trò của Học viện, nhất là trong thực hiện các chức năng, nhiệm vụ được giao trong tình hình mới.

Thưa các đồng chí, quý vị đại biểu!

Tôi tin tưởng rằng, các cơ quan tham gia Đề án sẽ thực hiện đồng bộ, toàn diện và hiệu quả các mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp bảo đảm, bảo vệ quyền con người và giáo dục quyền con người nêu trên, góp phần xây dựng một xã hội tôn trọng quyền con người, bảo đảm tốt quyền con người của từng người dân trên tinh thần “không để ai bị bỏ lại phía sau”.

Nhân dịp năm mới 2025 sắp đến, tôi thay mặt Chính phủ kính chúc đồng chí GS. TS. Nguyễn Xuân Thắng, các đồng chí đại biểu và toàn thể các đồng chí sức khỏe, hạnh phúc và thành công. Xin trân trọng cảm ơn!